مسئله پوشش و حجاب زنان از احکام مهم دین اسلام است که با عنایت به اهمیت و جایگاه زنان در استحکام خانواده و سلامت جامعه این موضوع جلوه بیشتری می یابد و به همین دلیل مذاهب مختلف فقهی به ابعاد گوناگون آن توجه و احکام مختلفی را بیان کرده اند. باید دید که با توجه به اختلاف دیدگاه میان مذاهب فقهی، چه آثار اجتماعی ای بر پوشش و حجاب بانوان مترتب است؟ مهم ترین اختلاف دیدگاه فقها در این زمینه چیست؟ نظر کدام یک از آنان مطابقت بیشتری با آیات الهی و سنت نبوی دارد؟ ازاین رو این نوشتار با روش کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی تحلیلی دیدگاه مذاهب پنج گانه فقهی را در این زمینه بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که فقه امامیه و اهل سنت در خصوص اصل ضرورت حجاب و پوشش اشتراک نظر دارند و پوشش زن را یکی از لوازم حضور زن در اجتماع بیان کرده اند؛ اما در خصوص کیفیت و محدوده پوشش بین آنان اختلاف نظراتی دیده می شود که ناشی از برداشت ها و اجتهادات فقهی از روایات است. چکیده عربی دراسة مقارنة لأنواع الملابس النسائیة وآثارها الاجتماعیة من وجهة نظر فقهاء المذاهب الإسلامیة المستخلص تعتبر قضیة تغطیة المرأة وحجابها من أحکام الإسلام المهمة التی تتجلی بشکل أکبر بالنظر إلی أهمیة ومکانة المرأة فی قوة الأسرة وصحة المجتمع ولهذا السبب اهتمت المذاهب الفقهیة المختلفة بأبعادها المختلفة ما هی الآثار الاجتماعیة علی لباس المرأة وحجابها؟ ما هو أهم الإختلاف فی رأی الفقهاء فی هذا المجال؟ فأی رأی أکثر انسجاما مع الآیات الإلهیة والسیرة النبویة؟ وعلیه فقد حللت هذه المقالة آراء المذاهب الفقهیة الخمسة فی هذا المجال بمنهج الوصفی التحلیلی، وتوصلت إلی نتیجة مفادها أن الفقه الإمامی والسنی لهما رأی مشترک فی مبدأ ضرورة الحجاب وضرورة تغطیة الحجاب وذکروا أن لباس المرأة من ضروریات وجود المرأة فی المجتمع. الکلمات الرئیسیة غطاء نسائی، حجاب الإسلامی، نطاق الحجاب

ابن جنید اسکافی از علمای بزرگ شیعه در سدة چهارم است که کتابی از او به ما نرسیده؛ اما برخی آرای وی در کتب فقهی نقل شده است. علامه حلی جمله ای از او دربارة پوشش زن و مرد مطرح کرده، و خودش توضیحی بر آن افزوده است که ظرفیت سوءتفاهم دارد، تاجایی که برخی از غیرمتخصصان چنین اظهار داشته اند که ابن جنید حد واجب پوشش زن و مرد در برابر دیگران را مساوی می داند. در این مقاله با روش تحلیلی و با مراجعه به اقوال نقل شده از ابن جنید معلوم می شود که چنین برداشتی از کلام ابن جنید ناشی از ناآشنایی با متون تخصصی فقهی بوده، و ابن جنید نه تنها درخصوص پوشش زن در برابر نامحرم، بلکه حتی در «پوشش زن در نماز» نیز چنین دیدگاهی ندارد؛ بلکه تنها تفاوت نظر وی با دیگران دراین باره، آن است که وی پوشش سر زن در نماز را مستحب می داند، با این شرط که نامحرمی وی را در حین نماز نبیند. با بررسی نقل قو ل های سخن وی در کتب علامه حلی و دیگران معلوم می شود که آن عبارت ابن جنید که مورد سوءِتفاهم واقع شده، صرفاً ناظر به معنای واژة عورت بوده، و اگر حکمی هم از آن مدنظرش باشد، همان حکم عمومی پوشش است که هم زن و هم مرد دربرابر همگان (یعنی حتی دربرابر هم جنس و محارم خویش) موظف به رعایت آن هستند و فتوای وی در این زمینه همانند فتوای عموم فقهای شیعه است که همگی حد واجب پوشش زن را در برابر محارم و افراد همجنس همانند حد واجب پوشش مرد می دانند.

واژه «حجاب» و مترادفات آن در برخی از آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان اسلام و بیشتر از آن در بسیاری از متون مهم عرفانی مکرر بکار رفته است.در این مقاله با بررسی و تفحض در آیات و روایات و منابع عرفانی، سمی شده است کاربرد واژه حجاب و مترادفات آن مطالعه، و منظور عرفا از حجاب و رفع آن توضیح داده شود و نیز بدین مطلب پرداخته شود که اصولا چه نسبت و رابطه ای بین حجاب قرآنی و حجاب عرفانی برقرار است.همچنین با توجه به زمینه بحث، از اصطلاحات مرتبط - همچون «وصول» و «قرب» - بررسی و نقد می شود تا مشخص شود که معنی و مفهوم «وصول عرفانی» با «قربی» که در قرآن کریم بکار رفته، سازگاری و تطابق دارد یا خیر؟از این بررسی، نتیجه می شود که عرفا از واژه های قرآنی - همچون حجاب - استفاده کرده و از آن؛ اصطلاح عرفانی ساخته اند و به معنای مورد نظر خود بکار گرفته اند. علاوه بر آن بین حجاب قرآنی و حجاب عرفانی، نسبت عموم و خصوص مطلق برقرار است و هر حجابی که در قرآن بکار رفته، به معنای عرفانی نمی تواند باشد. با توجه به اینکه عرفا از بین رفتن همه حجاب ها بین بنده و حق را ممکن ندانسته اند، «وصول» مورد نظر عرفا با مفهوم «قرب» در قرآن پیوند و ارتباط دارد.

حجاب در اصطلاح صوفیه به معنی هر چیزی است که انسان را از حق و حقیقت دور می دارد. صوفیه با تاثر از حدیث نبوی که بین خدا و انسان حجاب های زیادی از نور و ظلمت قرار دارد؛ حجاب ها را در دو دسته نور و ظلمت می گنجانند و می گویند از آنجا که انسان ترکیبی از ظلمت جسم و نور روح است پس حجاب هایی چون شهوات و صفت های ناپاک حجاب ظلمت جسم اند و کشف و شهود و حیرت و ... می توانند حجاب نور روح باشند. زمانی که سالک با بیداری نفس لوامه، به آگاهی می رسد، ابتدا از خودی خود و نفس خود شکایت می کند و همین مقدمه حجاب های نوریه است. حجاب مراتبی دارد چون مهر و ختم دل، رین، صدأ، غشا و غین که اصلی ترین منبع شناخت آنها قرآن است و تفسیرها و تاویل هایی که عرفا از آن آیات دارند. سالک باید ابتدا با غلبه بر نفس اماره حجاب های مال و جاه و تقلید و معصیت را از میان ببرد تا آماده هدایت گردد. سپس با آشنایی با عالم روح و انشراح قلبش به دقایقی خواهد رسید که اگر در بند آنها بماند، باز هم در حجاب خواهد بود و نتیجه این که با شناخت حجاب ها انسان به شناخت خود نزدیک تر می گردد به ویژه حجاب های نور که ارزش خلیفه اللهی انسان را تایید می کنند و آنچه در نهایت در دست است این است که همواره بین انسان و خدا حجاب ها باقی است.

«کشف المحجوب هجویری از امهات آثار عرفانی است که هم از نظر سبک نوشتار و ساختار آن و هم از حیث موضوع و محتوا سرمشقی برای آفرینش کتب عرفانی پس از خود بوده است. یکی از اصطلاحات عرفانی بنیادین این کتاب «حجاب» است، هجویری می کوشد تا با تقسیم بندی دقیق آن به دو نوع: 1- حجاب رینی (=ذاتی) 2- حجاب غینی (=صفتی)، با شواهد قرآنی به توضیح آنها بپردازد. وی هدف خود را از تالیف این اثر، کشف (=پیدا کردن، بیان و برداشتن) این حجاب ها می داند. البته معتقد است که حجاب رینی که حجاب کفر و ضلالت است، با جهد بنده زدودنی نیست، بلکه به توفیق و کیمیاگری حق تعالی از بین می رود. اما حجاب غینی، که حجاب غفلت و بی خبری است، به مدد استغفار برداشته می شود، ولی وقوف بنده بر این حجاب ها و سعی در برداشتن آنها او را به قرب و لقای حق تعالی می رساند.

چنانچه حجاب یک نوع رفتار قلمداد گردد، این رفتار همانند سایر رفتارهای دیگر تحت تاثیر قواعد خاصی است. بر اساس تئوری های جامعه شناختی و روان شناختی، انجام یک رفتار، تحت تاثیر عوامل متفاوتی است. یکی از عوامل مهم و اثر گذار بر انجام و نحوه رفتار، اطلاعات و آگاهی های فرد از رفتار می باشد. به عبارت دیگر، سطح شناختی فرد، اقدام و نوع رفتار وی را مشخص می سازد. اطلاعات و آگاهی های فرد، نسبت به اشیا، پدیده ها و مفاهیم، طی فرآیند جامعه پذیری وی ایجاد می شود. در این نوشتار، جامعه پذیری از دیدگاه تئوری های کارکردگرایی، تقابل و کنش متقابل نمادین بررسی شده است و خانواده، مدرسه، گروه همسالان و نهادهای اجتماعی و ارتباطی به عنوان عوامل موثر بر جامعه پذیری حجاب معرفی می شوند که ناهماهنگی و بدکارکردی این عوامل می تواند منجر به آسیب پذیری فرآیند جامعه پذیری حجاب گردد.